[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Grażyna podkreśli też, że ona sama nigdy tak się wobec niego nie zachowuje ( Ja jestem w
porzÄ…dku  ty jesteÅ› nie w porzÄ…dku ).
Być może jednak Grażyna jest osobą, która nie pozwala sobie na wybuchy i zamiast
 wyrażać ma zwyczaj  dawać do zrozumienia . Wtedy Jarek zastanie w domu osobę głodną
ale wycofaną. %7łona poda mu obiad ( Ja jestem w porządku ), ale sama jedzenia odmówi, tłu-
36
macząc, że była tak głodna, aż odechciało jej się jeść. Może będzie się musiała położyć?
A może zażyje jakieś lekarstwo? (Demonstracja krzywdy   Ty jesteś nie w porządku ).
Zwróćmy uwagę, że w tym przykładzie Grażyna, poprzez decyzję czekania na męża z
jedzeniem, sama naraziła się na głód i dotkliwą niewygodę, której wcale w tej sytuacji nie
musiała znosić. Paradoksalny efekt poczucia krzywdy polega właśnie na tym nieracjonalnym
zachowaniu  osoby, które czują się pokrzywdzone często nie tylko nie podejmują działań,
które mogłyby je ochronić, ale też wykazują skłonność do takiego zachowania, które zwięk-
sza jeszcze ich niewygody i przykrości. Robi to takie wrażenie, jakby bycie w złej sytuacji,
bycie wykorzystywanym czy skrzywdzonym, stanowiło dla tych osób jakiś rodzaj nagrody.
Sądzę, że jednym ze z
ródeł tej potajemnej, zwykle nieuświadomionej atrakcyjności poczucia
krzywdy jest towarzyszące człowiekowi przekonanie:  Z
wiat jest wobec mnie zły, ale ja je-
stem w porządku . Jest to szczególnie pociągające dla osób doznających często poczucia wi-
ny. Jeżeli nie potrafią przyjąć postawy dorosłej ( Ja jestem w porządku, ty jesteś w porząd-
ku ), gdyż zbyt mała jest ich wiara w siebie, własna niezawiniona krzywda może im pozwolić
 wreszcie  poczuć się bez winy.
Paradoksalne zachowanie osób  winnych i  skrzywdzonych powoduje tworzenie się
szczególnie trudnego układu między dwojgiem ludzi  związku kata i ofiary. Wyobraz
my
sobie, że osoba A ma skłonność do przeżywania poczucia krzywdy, a osoba B  głębokiego
poczucia winy. Osoba B uczyniła  nieumyślnie  coś, co sprawiło przykrość, nieprzyjemność
lub niewygodÄ™ osobie A. Osoba A reaguje poczuciem krzywdy. Nie przeciwstawia siÄ™ rozwo-
jowi niekorzystnej dla siebie sytuacji, ale skupia na pokazaniu osobie B, jak bardzo została
przez nią skrzywdzona. Osoba B, zgodnie ze swoją skłonnością, reaguje poczuciem winy
i w zwiÄ…zku z tym wzmacnia swoje zachowanie wymierzone przeciwko osobie A. Powstaje
w ten sposób błędne koło kata i ofiary  im bardziej ofiara udowadnia katu, że jest on  nie
w porządku , tym gorzej zachowuje się kat i tym więcej powodów do skarg ma ofiara.
Skłonność danej osoby do reagowania poczuciem krzywdy lub winy ma charakter
nawyku. Może dotyczyć pewnych spraw (na przykład: tendencja do czucia się  nie w porząd-
ku przy wykonywaniu obowiązków domowych), czy osób (na przykład: skłonność do spo-
strzegania działań ojca, męża, czy mężczyzn w ogóle, jako wymierzonych przeciwko sobie,
krzywdzących). Może też rozciągać się na wszystkie reakcje interpersonalne, objąć całą oso-
bowość.
Skłonność do reagowania poczuciem winy lub krzywdy może zostać przezwyciężona
przy pomocy odpowiedniej procedury. Należy jednak zadać sobie najpierw pytania:
Czy jestem gotowa (gotowy) do zrezygnowania z korzyści, jakie odnosiłam (odnosi-
łem) w związku z tą skłonnością ?
Czy naprawdę jestem już gotowa (gotowy)do zrezygnowania z przyjemności udowad-
niania innym jacy sÄ… niedobrzy ?
Czy jestem gotowa (gotowy)wewnętrznie do przyjęcia postawy  Ja jestem w porząd-
ku i czy chcę przestać udowadniać to innym?
Ludzie, którzy przestają czuć się winni i skrzywdzeni, którzy przestają grać ze świa-
tem w oskarżonego lub oskarżyciela, odnajdują się nagle w nowej dla siebie rzeczywistości
(będzie o tym mowa w następnym, ostatnim wykładzie). Wbrew pozorom, nie dla każdego
człowieka perspektywa porzucenia starych, dobrze znanych problemów osobistych może być
atrakcyjna.
Procedura asertywnego przezwyciężania poczucia winy czy krzywdy wymaga rozpo-
znania sytuacji, w których masz zwyczaj tak reagować i podejmujesz w związku z tym za-
chowania, z których nie jesteś zadowolona (zadowolony). Jeśli pragniesz je zmienić, najlepiej
zacząć od sytuacji codziennej, najłatwiejszej. Procedura asertywnego przezwyciężania poczu-
cia winy czy krzywdy składa się z trzech kroków:
37
Krok pierwszy:
Zaplanuj rozsÄ…dne, asertywne rozwiÄ…zanie konkretnej sytuacji, zapominajÄ…c w tym
momencie o wszystkich innych krzywdach lub winach. Rozwiązanie to powinno zakładać
przede wszystkim zmierzenie się z sytuacją, a nie osobami. Efektem powinna być rzeczywista
zmiana sytuacji (a nie nagroda na poziomie emocjonalnym). Na przykład zadaniem Juliusza,
który nie oddał książki do biblioteki, nie będzie  w tym etapie  zaplanowanie, jak przekonać
bibliotekarkę, aby nie myślała o nim z
le. Chodzi o to, aby jak najsprawniej oddać książkę
i uwolnić swoje konto biblioteczne. Oczywiście zaplanowane zachowanie powinno być aser-
tywne: pozwalać na zachowanie własnej godności i nie naruszać praw innego człowieka.
Krok drugi:
Wyobraz
sobie dokładnie, krok po kroku, zaplanowane zachowanie, sprawdzając, ja-
kie teksty anty-asertywne wywołuje ono w twojej świadomości. Zamień odnalezione teksty
anty-asertywne na pasujące do sytuacji zdania pro-asertywne. Na przykład Grażyna czekająca
z obiadem na spóz
niającego się męża, pracując nad asertywnym zachowaniem, być może
zajerestrowałaby, że jej uwagę przyciąga szczególnie myśl  On się ze mną nie liczy , co zna-
czy dla niej:  Nie jestem warta tego, żeby się ze mną liczyć , a idąc dalej:  Jestem mało waż-
nym i mało wartościowym człowiekiem . Koncentrując się na takiej informacji i przeżywając
wywołane przez nią uczucia trudno znalez
ć w sobie motywację do szykowania dla tej  mało
ważnej i mało wartościowej osoby obiadu. Teksty pro-asertywne, które mogłyby dodać Gra-
żynie mocy do asertywnego zachowania brzmiałyby, w tym wypadku:  Jestem wartościowym
człowiekiem ,  Jestem tak samo ważna jak inni ludzie ,  Chcę dbać o siebie ,  Chcę opie-
kować się sobą .
Krok trzeci:
Zrób to, co zaplanowałaś (zaplanowałeś) koncentrując się na zadaniu, a nie na relacji
z osobami, występującymi w tej sytuacji. W chwilach trudnych używaj tekstów pro-aser-
tywnych. Jeśli będziesz zadowolona (zadowolony) ze swego zachowania, wprowadz
je do
codziennego użytku.
Zmiana własnych zachowań, w konkretnych sytuacjach, naznaczonych dotąd poczu-
ciem winy lub krzywdy jest łatwiejsza niż się wydaje. Prawdziwie trudny jest jedynie począ-
tek, gdy człowiek sparaliżowany poczuciem winy lub krzywdy, z olbrzymim trudem wspina [ Pobierz całość w formacie PDF ]