[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zastanawiamy siÄ™ nad tym, co zale\
y od nas i nad tym, co (115)
urzeczywistniania tego, co od
natury
zdecydowaliśmy się wykonać bądz
nie wykonać, czego
(O)
103
tyczy się zastanowienie i świadomy wybór w zakresie
Podobnie £JV1139 b 16. 4 
wykonania bÄ…dz
niewykonania. Ale to sÄ…
Etyka Eudemejska
przedmioty,zmysłowego poznania i znaj-
101
Por. £JV1138 b 35-39 b 14.
102 Por. EW 1185 b 1-12.
31
'.OFII
O słusznej ocenie, o mądrości, o rozsądku 65
64 Etyka Wielka. Księga I
117) atuty
sądek nie ma nic wspólnego z tego rodzaju rzeczami, tylko z tymi,
(12)
nas zale\
y, czy dokonamy, czy nie dokonamy, oraz tego, co
501
które podlegają zmianie. Jestem równie\
przekonany, \
e pojęcia,
właściwie zmierza w kierunku przysporzenia nam korzyści. OC>
(15)
np.  prosty", albo  krzywy", albo  wklęsły" i inne tego rodzaju, są
Mo\
na więc rozsądek traktować jako cnotę, a nie jako wiedzę.
Rtjm-
zawsze takie same, natomiast pojęcie  korzyści" mo\
e zmienić swe
Ludzie rozsądni bowiem zasługują na pochwałę, a pochwała
znaczenie i ulega zmianie, i teraz to a to jest korzystne, jutro zaÅ›
dotyczy cnoty. Ponadto ka\
da wiedza posiada doskonałość,
nie, i dla jednego tak, a dla drugiego nie, i w takiej to formie
rozsÄ…dek natomiast jej nie posiada, ale, jak siÄ™ wydaje, on sam
przynosi korzyść, w innej znów nie. I roz- 1197 b sądek odnosi się
jest pewnego rodzaju doskonałością.
do tego, co jest korzystne, a mądrość nie. Wobec tego czym innym
Pod myślenie intuicyjne podpadają pierwsze zasady świata
jest mądrość i rozsądek. Czy mądrość jest cnotą, czy nie? Musimy
umysłowego i bytu: wiedza naukowa dotyczy bowiem tego,
wyjść od samego rozsądku, a z tego jasno się oka\
e, \
e jest cnotÄ….
co istnieje, i czego mo\
na dowieść, pierwsze zasady
Je\
eli mianowicie rozsÄ…dek jest cnotÄ…, jak twierdzimy, i to jednej z
natomiast nie wymagają dowodów, tak \
e pierwsze zasady sÄ…
tych dwóch rozumnych części duszy, i rozsądek jest czymś
dostępne nie dla wiedzy naukowej (Z
TUciTifjjjiT)), lecz dla
gorszym od mądrości, bo ma związek z tym, co gorsze, gdy\

myślenia intuicyjnego.
mądrość zajmuje się tym, co wieczne i boskie, jak utrzymujemy,
Mądrość natomiast wią\
e siÄ™ z naukowym poznaniem i
rozsądek zaś tym, co przynosi człowiekowi korzyść; je\
eli zatem
intuicyjnym myśleniem, albowiem mądrość obejmuje
część gorsza jest cnotą, to jest rzeczą słuszną, aby równie\
część
pierwsze zasady i nadto to, czego dowiedziono przy pomocy
bardziej wartościowa była cnotą. Stąd wynika w sposób oczywisty,
pierwszych zasad i co wchodzi w zakres wiedzy naukowej. O
\
e mądrość jest cnotą.
ile więc dotyczy ona pierwszych zasad, sama uczestniczy w
Czym właściwie jest bystrość umysłu, albo czego dotyczy?
myśleniu intuicyjnym; o ile natomiast zajmuje się tym, co
Bystrość umysłu odnosi się właśnie do zakresu tych samych
istnieje i co mo\
na dowieść, i następuje po pierwszych
fdtowiekc
spraw, co rozsądek do działania. Bo człowieka nazywa się
zasadach, ma udział w naukowym poznaniu. Wynika z tego
bystrym dlatego, \
e potrafi zastanowić się oraz poprawnie
wyraz
nie, \
e mądrość ma związek z intuicyjnym myśleniem i
oceniać i wydawać sądy, lecz jego sąd dotyczy niewielu
naukowym poznaniem. W rezultacie dotyczy tego samego, co
spraw i mało wa\
nych. Bystrość umysłu i człowiek bystry
intuicyjne myślenie i naukowe poznanie.
jest więc jakąś częścią rozsądku i człowieka rozsądnego i bez
Przypuszczenie natomiast sprawia, \
e przez nie jesteśmy
tego ostatniego nie ma i tego pierwszego; nie mo\
na bowiem
we wszystkich sprawach niepewni, a szczególnie co do tego,
oddzielać człowieka bystrego od rozsądnego.
czy określone rzeczy istnieją, czy te\
nie istniejÄ… w taki ("S)
natury
Podobnie tak\
e wydaje się przedstawiać sprawa z tym, co
sposób.
(981 100)
dotyczy sprytu. Spryt bowiem nie jest tym samym,
Czy wobec tego rozsądek i mądrość są to\
same, czy te\

nie? Mądrość bowiem interesuje się tym wszystkim, czego
mo\
na dowieść i co zawsze jest takie samo, a roz-
32
DFII
66 Etyka Wielka. Księga l
O slusznej ocenie, o mÄ…drofci, o rozsÄ…dku 67
17)
(12;
co rozsądek, a człowiek sprytny tym samym, co rozsądny,
nie co do ka\
dej poszczególnej cnoty. Ale spotykamy ii98a tak\
e
chocia\
rzeczywiście człowiek rozsądny jest sprytny. Dlatego
tego rodzaju czyny dokonane i z nawyku105, i na skutek
właśnie w jakiś sposób spryt współdziała z rozsądkiem. A
postanowienia. I tylko te cnoty, którym towarzyszy rozum, są w
sprytnym nazywa siÄ™ tak\
e człowieka złego, np. Mentora
pełni cnotami i skoro pojawią się, zasługują na pochwałę. Istnieje
uwa\
a się za sprytnego101, ale nie był rozsądny. Cechą
więc wrodzona doskonałość, która, pozbawiona rozumu, skoro
człowieka rozsądnego i rozsądku jest dą\
enie do rzeczy
została odeń oddzielona, posiada małe znaczenie i daleko jej do
najbardziej wartościowych i wydawanie o nich sądów i ich
uzyskania pochwały; a podporządkowana rozumowi i posta-
urzeczywistnianie w działaniu, natomiast spryt i człowiek
nowieniu, doskonałość stała się zupełna. Dlatego i współdziała z
sprytny charakteryzujÄ… siÄ™ tym, \
e zastanawiajÄ… siÄ™ nad
rozumem i bez rozumu nie ma wrodzonego popędu do
środkami, które zapewniają realizację rzeczy mo\
liwych do
doskonałości. I odwrotnie, rozum i postanowienie nie osiągają
' (15)
dokonania i nad ich wykonaniem. Wolno zatem przyjąć, \
e
doskonałej formy jako cnota bez wrodzonego popędu. Dlatego
człowiek sprytny ma do czynienia z takimi sytuacjami i
Sokrates nie miał racji, kiedy mówił, \
e cnota to rozum. Albowiem
takimi sprawami.
nie ma \
adnej wartości dokonywanie czynów mę\
nych i sprawiedli-
Ale mógłby ktoś wyrazić wątpliwości i zdziwienie, dla-
wych, nie posiadajÄ…c wiedzy i nie postanawiajÄ…c z pomocÄ…
czego mówiąc o problemach moralnych i o pewnego rodzaju
rozumu. Z tego powodu twierdził, \
e cnota jest rozumem 
sprawach politycznych, mówimy o mądrości. W pierwszym
niesłusznie. Lecz współcześni103 lepiej to
rzędzie właśnie dlatego, \
e nie wydajÄ… siÄ™ czymÅ› obcym
bowiem dokonywanie rzeczy pięknych cnotą, czyli doskonałością
rozwa\
ania nad niÄ…, je\
eli, jak twierdzimy, jest ona cnotÄ….
zgodnie ze słuszną oceną. Ale i ci nie mają racji. Mo\
e mianowicie
Ponadto jest chyba i obowiązkiem filozofa zbadać to, co
ktoś postępować sprawiedliwie bez postanowienia i bez
nale\
y do tego samego zakresu. I nawet koniecznie trzeba
znajomości tego, co moralnie piękne, tylko (wiedziony) jakimś
mówić o wszystkim, skoro jest mowa o zjawiskach w duszy.
nierozumnym popędem, i to postępowanie mo\
e być prawidłowe i
^ (20)
Przecie\
i mądrość mieści się w duszy, tak \
e wcale nie sÄ…
zgodne ze słuszną oceną. A mam na myśli przypadek, kiedy ktoś
obce zagadnieniu nasze rozwa\
ania nad duszÄ….
postąpił tak, jak mu nakazywała słuszna ocena. Wszak tego
Zdaje siÄ™, \
e taki sam stosunek, jaki zachodzi pomiędzy
rodzaju postępowanie w niczym nie zasługuje na pochwałę. Ale
sprytem i rozsÄ…dkiem, zachodzi tak\
e pomiędzy wszystkimi
trafniejsze jest nasze określenie cnoty: popęd do -(moralnego) [ Pobierz całość w formacie PDF ]